Po raz pierwszy w Parlamencie Europejskim usłyszano język Śląski jakim posłużył się Europoseł  Łukasz Kohot tak brzmiały jego pierwsze zdania.

– We Warszawie godają, że Ślonzoków niy ma, że niy momy prawa być śląskiej godki. A to niy ma gańba być ze mniyjszości, to niy ma gańba godać po ślonsku, co nom łod roków ryczeli we szulach. Je praje na opak – richtig fest gańba to je nie uznować i niy mieć we zocy inkszej kultury i inkszej historyje –

Wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego Marcel Kolaja zakomunikował „problemy techniczne” ze strony tłumacza odpowiedzialnego za bieżący przekład sesji parlamentu na język angielski i poprosił o powtórzenie „dwóch ostatnich sentencji”. Chwilę później okazało się, iż problemy techniczne wynikały właśnie z uwagi na użycie języka śląskiego, ponieważ tłumacz polsko-angielski nie potrafił przełożyć słów z obcego mu języka. Tym samym jeden z najważniejszych argumentów przeciwników uznania śląszczyzny za pełnoprawny język, mówiący o zbyt wielkim pokrewieństwie językowym śląszczyzny do języka polskiego, został właśnie obalony.

Dialekt śląski – zespół gwar śląskich, którym posługuje się rdzenna ludność Górnego Śląska, Śląska Opolskiego oraz reliktowo część ludności Dolnego Śląska. Na kształtowanie się słownictwa dialektu miały wpływ zapożyczenia z języków: polskiego, niemieckiego, czeskiego. W dialekcie tym przeważa źródłosłów słowiański. Znaczna część wyrażeń bliższa jest raczej językowi staropolskiemu niż współczesnej polszczyźnie
W publikacjach językoznawczych wydanych w Polsce,, ślunsko godka,, uznawana jest za dialekt języka polskiego. Co najmniej 60 tysięcy Ślązaków uważa dialekt śląski za samodzielny język śląski, wobec którego trwają obecnie prace kodyfikacyjne dotyczące pisowni. Język śląski został uwzględniony w normie ISO 639-3, gdzie Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna – ISO przydzieliła mu kod: „SZL”[3].

źródła -Wikipedia

Pragniemy przedstawić państwu różnorodność zasobu słowotwórczego lokalnej gwary strzeleckiej w aspekcie ogólnej gwary śląskiej. W leksyce śląskiej zachowała się spora liczba głębokich archaizmów które swoje korzenie wywodzą z całą pewnością z  początków wczesnego średniowiecza. Poprzez stulecia nawarstwiały się charakterystyczne napływy bohemizmu i kolejne warstwy germanizmu. Od momentu coraz silniejszego wpływu odziaływania literackiej polszczyzny, oraz wprowadzenia języka polskiego po 1945, jako języka urzędowego na terenach Śląska, nastąpiły szybkie i istotne zmiany w słownictwie gwary śląskiej. Do zasobu lamusa zaczęły przechodzić starsze warstwy słownictwa, powodując zanikanie bohemizmów i germanizmów. Jednoznacznie można zauważyć że zubożyło to w pewnym stopniu obecnie stosowane słownictwo gwary śląskiej. Problematyka ta odnosi się zarówno do ogólnych zagadnień związanych z badaniami   gwary na Śląsku,  jak również do lokalnych różnorodności słowotwórczych,  niejednokrotnie  w obrębie jednego powiatu. Z wiadomych przyczyn temat ten obejmuje przedewszystkim Górny Śląsk, oraz większą część powiatów wojewódzctwa opolskiego. źródło – Słownik Gwar Śląskich

Wprawdzie Instytut Śląski pod redakcją naukową Bogusława Wyzderki wydał kilka tomów ,,Słownika Gwar Ślaskich,,  to jednak powiat strzelecki reprezentowany jest jedynie przez miejscowość Żędowice, co w istotny sposób pomija różnorodności występujące na naszym terenie. Uważamy że pomijanie miejscowości naszego powiatu w tych badaniach uszczupli  wiedzę na temat różnic leksymów stosowanych w poszczególnych miejscowościach. istotną częścią gwary śląskiej są zaporzyczenia które przez autorów wspomnianego opracowania nie zawsze uważane są jako częśc gwary sląskiej.

Odrzucanie leksymów zapożyczonych szczególnie tych niemieckich, tłumaczy się faktem pochodzenia takiego określenia od jednego informatora, bez poszukiwań i potwierdzenia innych źródeł  poświadczajacych stosowanie takich słow w przestrzeni  publicznej. Innym argumentem na odrzucenie takich leksymów jest stwierdzenie że niektóre  wyrazy oznaczają pojęcia nie należące do sfery kultury ludowej,  lub  takie które były weryfikowane bez potwierdzenie jego obecności w dawnej gwarze. Można zadać sobie pytanie czy rzeczywiście dołożono wszelkich starań aby weryfikacje takie były wiarygodne. Naszym  zdaniem jeżeli badania te ograniczone zostały jedynie do 63 śląskich miejscowości,  nie powinno być mowy o odrzuceniu takich leksymów.

Nasza działaność nie ma ambicji stworzenia opracowania naukowego, gdyż zespół nasz  w wiekszości nie posiada wykształcenia filologicznego. Jednakże chęć zachowania w pamięci i przekazania  następnym pokoleniom pewnych różnic gwarowych, niejednokrotnie  w obrębie sąsiadujacych ze sobą miejscowości, skłania nas do zajęcia się tym tematem.

W pierwszej kolejności pragniemy podkreślić, że odnotowujemy znaczące różnice stosowania gwary strzeleckiej w różnych rejonach tego  powiatu.  Z jednej strony, zmiany te spowodowane są stosowaniem poprawnego języka polskiego w życiu codziennym, przez już trzecie pokolenie powojenne. Z drugiej strony, w różnych miejscowościach odmiany takie są wciąż żywe.  Do szczególnie interesujących obszarów zaliczamy takie miejscowości  jak: Spórok, Borycz, czy Staniszce.  W obiegu funkcjonuje pewne zdanie, które jest charakterystycznym potwierdzeniem takich różnic.  Zdanie to brzmi ,, Na Borycy krowa rycy a w Sporoku za pu roku,,

Prosimy o przesyłanie przykładów odmienności słownictwa lokalnej gwary  ślaskiej występującej na ziemi strzeleckie i ich znaczeniu:

Brusić – Takze w jezyku czeskim oznacza ostrzyc.

Chachor – osoba  nadużywajaca alkoholu, osoba która robi kłopoty

Strom – slowo pochodzenie czeskiego oznacza drzewo.

Kaj – po slasku oznacza gdzie.

Poltek –  chrzestny

Starka – lub olma,  oznacza babcia.

Przołć – inaczej kochać.

Modry – określenie  barwy niebieskiej, pochodzenia czeskiego.

Pyrlik – (żarg., perlik, daw. kijania, pucka) – młotek górniczy o łukowatym kształcie i obustronnie gładkich, tępych obuchach, mniejszy od posułta. Służył do pobijania żelazka. Razem z żelazkiem stanowi herb górniczy.

Gizd –  oznacza łobuza, jednak to tylko jedno z bardzo wielu pojęć zarezerwowanych dla mężczyzny, który robi coś nie tak, jak trzeba, lekkoduch

Kopla – górka na łace gdzie pasa się konie

Miglanc – czyli inaczej kombinator który miga się od odpowiedzialności i pracy

Bajtel – małe dziecko

Kusik – pocałunek

Libsta – narzeczona

Lomp – niechlujnie ubrany męższczyzna

Sowiżdżoł – ktoś kto cechowała się lekkomyślnością

Farołsz – ksiądz

Wodzionka – zupa na wodzie z chleba, czosnku i odrobiną tłuszczu

Szaket – marynarka

Galołty – spodnie

Bonzlołk – gliniany garnek na kieszenie ogórków lub kapusty ( nazwa wywodzi się z miejscowości Bunzlau

Klajd – sukienka

Zołpaska – fartuch chroniacyc dolna część ubrania przed zabrudzeniem

Lejbik – specjalny pas noszany dawniej przez kobiety do podczymywania pończoch

Zopłocie – tersn we wsi poza zabudowaniami odgrodzony od gospodarstwa płotem

Bonbon – cukierek

Kreple – pączki

Zymlołk – bułcznaka, slaski wyrób z wywaru miesnego i świńskiej jrei z bułką, w formie kiełbasy jak krupniok

Fyfrok –  ktoś ze skłonnościami do brudzenia samego siebie

Niezdara – żartobliwe obraźliwe słowo na kogoś kto nam zawalił jakąś sprawę lub ktoś kto nie potrwafi czegoś zrobić.

Ciućma –  ktoś kto jest nierozgarnięty

Pieron – także słowo żartobliwie o kimś kto ma cechy kogoś kto jest kimś  wyjatkowym i nie zawsze działający z oczekiwaniami innych.Także określenie stosowane z innymi  negatywnymi przymiotnikami, na przykład :Pieroński gizd, pierońskoł niezdara

 

 

Wyrazem który w gwarze  strzeleckiej jest mniej znanym określeniem, jest słowo bebołk lub bebok. Wyraz ten stosowany był i jest, szczególnie na terenach Śląska Opolskiego i Górnego Śląska. Oznacza on straszydło, coś co ze wzgledu na swój wygląd powinno budzić lęk u małych dzieci.